Այսօր բազմաշնորհ հայուհի Աննա Պետրոսյանի ծննդյան օրն է

Ասում էր. « Մի այցելիր ինձ, չեմ ուզում ինձ անկողնում տեսնես»:

Գիտեր՝ իմ մտապատկերում ինքը թագուհի է, Հայոց թագուհի և չէր ուզում, որ իրեն թույլ ու հիվանդ տեսնեմ: Հոգիս տանջվում էր, ինձ մեղավոր էի զգում, մի օր գնացի, շքամուտքում երկար կանգնեցի ու չհամարձակվեցի վեր բարձրանալ:

Աշխատում էի « Հայաստանի աշխատավորուհի» ամսագրում: Աննան հրատապ թեմաներով հրապարակախոսական նյութեր էր գրում մեզ հանար: Դրանցից մեկը Հայաստանում պատմական հուշարձանների հանդեպ անհոգի, կասեի՝ թշնամական վերաբերմունքի մասին էր: Գլխավոր խմբագիրը համարձակվեց տպագրել ՀԿԿ կենտկոմի թույլտվությունն ստանալուց հետո միայն: Մի առիթով Աննա Պետրոսյանն իր մասին գրել է.

«Ծնվել եմ, մեծացել եմ, սովորել եմ, աշխատել: Գրել եմ ողբերգություններ, որոնցից բեմադրվել են 16-ը, հրատարակել եմ 13 գիրք»:

Շարունակեմ՝ ավարտել է Երևանի գեղարվեստաթատերական ինստիտուտը: Երևանի դրամատիկական թատրոնում խաղացել է Մեդեա, շեքսպիրյան կերպարներ, խաղացել է իր իսկ գրած պիեսներում ու ողբերգություններում:Բայց մինչև թատրոն գալը հասցրել էր աշխատել Հայաստանի հեռուստատեսության և ռադիոհաղորդումների պետական կոմիտեում որպես հաղորդավար:

Բնությունն Աննային շռայլորեն էր օժտել շնորհներով: Սկզբում գրում էր ժամանակակից կյանքի թեմաներով. պիեսներից երեքը բեմադրվեցին հեռուստատեսությամբ, հրատարակեց երկու վեպ, մեկը՝ «Արևը քայլում է ինձ հետ»՝ առանձին գրքով, այնուհետև գրեց պատմական թեմաներով՝ «Աբգար դպիր Թոխատեցի», «Եկա, որ մնամ», «Շիդհարայի քրքիջը», «Երկար վերադարձ», «Ամազոններ» ողբերգությունները, ի դեպ, վերջինս բեմադրվեց Երևանի դրամատիկական թատրոնում, որտեղ Աննան խաղում էր գլխավոր դերը: Մյուս գործերը բեմադրվեցին հեռուստատեսությամբ:

Նրան հրապուրում էին հայոց անցյալի հիշողությունները: Անցյալի հանդեպ ինչ-որ տեղ կարոտախտի հասնող զգացողությունը նրան ստիպեց հեռանալ Հայոց պատմության խորքերը, գրել պատմական թեմաներով: Ծնվեցին նրա «Եկա, որ մնամ» պիեսների ժողովածուն և «Կումարի մեծ տիկնոջ պատմությունները» վեպ-ասքերգությունը, որն Արարատյան թագավորության 400- ամյա պատմության մասին է:

Վեպեր, պիեսներ գրելուն զուգընթաց, թերթերում, ամսագրերում տպագրվում էին նրա ակնարկներն ու հրապարակախոսական հոդվածները: Արվեստաբանական թեմաներով ակնարկներից մեկը Ամերիկայի Միացյալ Նահանգների Շերման բնակավայրում 1948 թ. հուլիսի 21-ին 44 տարեկանում ինքնասպան եղած նկարիչ Ոստանիկ Ադոյան-Արշիլ Գորկու մասին էր:

Հետագայում « Զանգակ-97» հրատարակչության միջոցներով տպագրվեց Արշիլ Գորկու մասին «Կարոտների իր աշխարհը» գիրքը՝ Գորկու նկարներով:

Աննա Պետրոսյան արվեստագետն իր կյանքի կարևոր նպատակն էր համարում մեր հնագույն հայրենիքի մասին հայ մանուկներին ու երիտասարդներին պատմելը: 1984 թ. Լենինականում հիմնադրեց իր գեղագիտական խնդիրներով նախօրինակը չունեցող «Առասպելի դպրաթատրոնը», որի գեղարվեստական ղեկավարն ու տնօրենն էր մինչև 1992 թ.:

...Օրեր, ամիսներ, տարիներ շարունակ գրապահոցներում հակված հնօրյա գրքերին՝ համադրելով, վերլուծաբար վեր էր հանում հայոց պատմության ժամանակի մշուշով պատված էջերը, ապա այդ թեմաներով գրում պատմավեպեր, դրամատիկական գործեր:

2001թ. փետրվարից «Վասն հայության» համացանցային շաբաթաթերթի համարներում շարունակաբար տպագվեց Աննա Պետրոսյանի «Բոլոր ժամանակների Հայաստանը» մեծածավալ աշխատությունը:

ՀՀ գիտությունների ազգային ակադեմիան և Հայոց ցեղասպանության թանգարան-ինստիտուտը 2002 թ. հրատարակեցին նրա «Եռապատում» փաստագրությունը, որը Հայոց մեծ ողբերգության և Հայոց հառնումի մասին է՝ հասցեագրված մոլորակի բոլոր ծայրերում ապրող հայ պատանիներին: Վերջին տարիներին Աննա Պետրոսյանի լույս ընծայած գործերից են «Մոզ քաղաքի կործանումը» ժամանակակից վեպը՝ 8-րդ դարի մասին, և «Սերն աշխարհեն խռովել՝ կերթա» վեպը, որի հերոսը՝ Նահապետ Քուչակ բանաստեղծը, օտարների լծի տակ բզկտված Հայրենիքի ճանապարհներով թափառելով, ձգտում է հասնել սիրո հետևից:

2009 թվականից «Դար» հիմնադրամն սկսեց լույս ընծայել Աննա Պետրոսյանի «Բոլոր ժամանակների Հայաստանը» յոթհատորյա վկայագիրքը:

Մի զրույցի ժամանակ հարցրեցի. «Ի՞նչ է քեզ համար ապրիլի 24-ը»: Պատասխանեց. « Միասության օր: Այդ օրը հայերը որտեղ էլ լինեն՝ հայրենիքում, թե Սփյուռքում, պետք է անխտիր միավորված լինեն մի կամքով ու գաղափարով»:

Մի կամքով ու գաղափարով՝ այն ինչ պակասում է այսօր:

Աննա Պետրոսյանն ապրում էր բոլոր ժամանակների Հայաստանի հանդեպ անմնացորդ սիրով, որի վառ ու խոսուն վկայություններն են նրա պատմավեպերը, բեմադրությունները, խաղացած դերերը: Նա ապրեց գեղեցիկ ու խոսուն մի կյանք, ապրեց Հայոց թագուհու երևույթով ու նկարագրով , և իր ստեղծագործությանն ու հայուհու կերպարին ժամանակն անդրադառնալու է:

...Աշխատելով ՀԿԿ կենտկոմի ամսագրում՝ հնարավորինս աջակցում էի Աննային շրջաններ մեկնելու, այնտեղ նկարահանումներ կատարելու աշխատանքներում: Մարտունու շրջանում հին բնակավայր պիտի այցելեր: Մեզ հյուրնկալեց ինձ հարազատ Մանուկյանների գերդաստանը: Տանտերը՝ հայրենասեր, բարի ու կամեցող մի մարդ՝ Ծատուր Մանուկյանը, մեզ հյուրասենյակ առաջնորդելիս պատրաստակամ առաջարկեց. «Տիկին Աննա, ճանապարհ եք եկել, գուցե լողանա՞ք...»: Մի պահ լռություն իջավ, ապա հնչեց Աննայի՝ գյումրվա հնչերանգով կարճ ու ծիծաղկուն պատասխանը. «Չէ՛, Ծատուր ջան, լողցե՝ եկել եմ...»:

Այդ օրից տարիներ են անցել, սակայն երբ այցելում եմ Մանուկյաններին, երեկոյան ընթրիքի սեղանի շուրջ տանեցիներից մեկն անպայման հիշում է Աննայի՝ «լողցե՝ եկել եմ» խոսքը, ու հնչում է կարոտալի ծիծաղը...

Ասպրամ ԾԱՌՈՒԿՅԱՆ

Մեկնաբանություններ